وزارت بهداشت از دولت احمدی نژاد تا پزشکیان

به گزارش هاریکا خبر , در بخش خبری سلامت ,به گزارش خبرگزاری هاریکا، کامران باقری لنکرانی، در یک برنامه تلویزیونی، اظهار داشت: دکتر ظفرقندی، برادر ارزشمندی است که نشان داده منافع مردم، کشور و انقلاب اسلامی مهم است و امیدواریم خدا به وی کمک کند اما بر اساس قانون اساسی، وزیر مسئولیت اداره وزارتخانه را دارد و امیدوارم که با اقتدار کامل، نسبت به این کار اقدام کند.
وی خاطرنشان کرد: وزارت بهداشت باید با برنامه‌ها، اسناد بالادستی و اجرایی شدن اصول آنها، هماهنگ باشد. نمی‌توانیم مسئولیت وزیر را بر عهده فرد دیگری قرار دهیم چون بر اساس قانون اساسی، وزیر مسئول عملکرد و پاسخگوی عملکرد هر وزارتخانه‌ای است. در قانون اساسی، هیأت وزیران مسئولیت جمعی در برابر اداره کشور دارد.
لنکرانی با ابراز امیدواری نسبت به جمع شدن یک تیم منسجم مدیریتی در وزارت بهداشت دولت چهاردهم، یادآور شد: شخصاً اعتقاد دارم این طور نیست که فردی که با برنامه‌های رئیس جمهور، هماهنگ نیست، مسئولیت بگیرد و یا فردی که قصد همکاری با وزیر بهداشت ندارد و یا بنای ناسازگاری بگذارد، مسئولیت بگیرد اما تقاضای بنده از دولت، اجرایی شدن سیاست‌ها و اسناد بالادستی از همان آغاز مسئولیت است چون فرصت‌ها به سرعت می‌گذرند.
وزیر پیشین بهداشت گفت: در دوره‌ای فردی ادعا می‌کرد اجرای طرح پزشکی خانواده در کشور، ۱۰ سال زمان می‌خواهد که مدت زیادی از آن ۱۰ سال گذشته اما هنوز شاهد اجرایی شدن آن نیستیم. الان بهترین زمان اجرای کامل قانون و اسناد بالادستی است و شیرینی دولت چهاردهم برای مردم می‌تواند ارتقای سلامت باشد که این موضوع در زندگی افراد و کاهش دغدغه‌های آنها، اثرگذاری زیادی دارد. سلامت می‌تواند کلید موفقیت دولت چهاردهم باشد، بنابراین وزارت بهداشت باید خیلی قوی مستحکم و با برنامه باشد.
وی تصریح کرد: در زمان مسئولیت ما مهم‌ترین چالش وزارت بهداشت این بود که سلامت، اولویت اصلی دولت نبود و به دلیل حضور دکتر پزشکیان اعتقاد داریم فرصت تاریخی برای نظام سلامت ایجاد شده که باید از این فرصت به بهترین نحو استفاده کنیم.
تأمین سلامت نیازمند همکاری‌های بین بخشی است
وزیر پیشین بهداشت با بیان اینکه تأمین سلامت نیازمند همکاری‌های بین بخشی است، گفت: همه تصمیمات اثرگذار بر سلامت مردم در حوزه اختیارات وزارت بهداشت نیست بلکه این وزارتخانه متولی سلامت است و باید مطالبه گر سلامت باشد که برای خیلی از اقدامات نیازمند حمایت سایر بخش‌های دولت است.
لنکرانی یکی از وظایف رئیس جمهور در قانون اساسی را هماهنگی بین بخش‌های مختلف قوه مجریه دانست و افزود: حضور دکتر پزشکیان، یک فرصت تاریخی برای کشور و نظام سلامت است چراکه وی برخاسته از نظام سلامت و سابقه تصدی وزارت دارد و سال‌های زیادی در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس حضور داشته و دغدغه مند بوده و مطالعات زیادی داشته است.
نگرانی از وضعیت وزارت بهداشت
وی، دغدغه‌های رئیس جمهور را مطابق با قانون، تأمین سلامت و به ویژه سلامت محرومان عنوان کرد و گفت: وضعیت درون وزارت بهداشت برای بنده نگران کننده است. درست است که وزارت بهداشت نیاز به حمایت دارد اما باید بتواند از حمایت برخوردار باشد. نگرانم که دغدغه عدالت محوری با توجه به برخی موضوعات دیگر، کمرنگ شود و وزارت بهداشت نتواند از این فرصت تاریخی به خوبی استفاده کند.
لنکرانی تاکید کرد: اعتبارات، محدود است و در دنیا، بخش مهمی از بودجه‌های عمومی کشورها به سلامت اختصاص می‌یابد بنابراین حتماً نیاز به حمایت‌های مالی و حاکمیت وجود دارد اما باید بتوانیم پذیرای این حمایت باشیم و برنامه‌هایی برای تبدیل این حمایت به خدمت داشته باشیم.
وی افزود: تجارب تلخ و شیرینی در این زمینه وجود دارد. دورانی بوده که بودجه و اعتبارات بالایی به وزارت بهداشت پرداخت شده اما در دیداری که مقام معظم رهبری با هیأت دولت داشتند، تاکید کردند که این موضوع به ضد خودش تبدیل نشود.
نظام سلامت یک منظومه است
عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران از نظام سلامت به عنوان یک منظومه یاد کرد و گفت: اگر نگاه منظومه‌ای و سیستماتیک نداشته باشیم، مداخلات ما به صورت مقطعی، تلسکوپی و تمرکز بر یک موضوع خرد بدون توجه به آثار آن بر سایر اجزا باشد، نتیجه معکوس خواهیم گرفت.
برای اجرای برنامه‌ها نیاز به دروازه بان و نظارت کافی داریم
وزیر پیشین بهداشت ادامه داد: برخی گلوگاه‌ها در نظام سلامت وجود دارد که اگر به درستی به آنها نپردازیم، ممکن است نتیجه معکوس بگیریم. به عنوان نمونه رایگان کردن یک خدمت یا محصول و رایگان نکردن آن باعث ایجاد نیاز القایی و هدر رفت منابع می‌شود وقتی برای برنامه‌ها و اقدامات، دروازه بان و نظارت کافی نداشته باشیم و یا از چیزی بدون انتخاب مسیر درست، حمایت کنیم، نیاز القایی ایجاد می‌شود که کمر سیستم را می شکند؛ این تجربه تلخ را در دهه ۹۰ داشته ایم.
لنکرانی افزود: برخی از حمایت‌ها از وزارت بهداشت در دهه ۹۰ بسیار خوب بود و رضایتمندی فوری هم ایجاد کرد اما چون این حمایت‌ها، دروازه بان نداشت باعث ایجاد نیاز القایی، افزایش هزینه‌های نظام سلامت و بالا رفتن فرسودگی شغلی کارکنان شد و چیزی که می‌توانست افتخار بزرگی برای کشورمان باشد، تبدیل به ضد خودش شد.
وزیر پیشین بهداشت تاکید کرد: در زمان مسئولیت ما از نظر بودجه، یکی از خشکسال ترین دوره‌ها برای وزارت بهداشت بود و در سال ۸۷ حتی در پرداخت حقوق و هزینه‌های جاری، مشکل داشتیم اما تلاش کردیم که از مجموعه ظرفیت‌های استفاده کنیم.
تفاوت‌های فعالیت در نظام سلامت با سایر نظام‌ها و حوزه‌های حاکمیتی
وی با تاکید بر اینکه نظام سلامت با سایر نظام‌ها و حوزه‌های حاکمیتی متفاوت است، یادآور شد: در نظام سلامت خیلی افراد در یک مجموعه سیاسی تعریف می‌شوند اما نظرات متعارضی در مورد نظام سلامت دارند. مثلاً افرادی داریم که در انتخابات به دکتر پزشکیان رأی داده اند اما دغدغه بخش خصوصی دارند و یا افرادی داریم که به دکتر پزشکیان رأی داده و اعتقاد دارند سلامت عامه مردم باید تأمین شود و بتوانیم پزشکی خانواده را در کشور اجرایی کنیم.
عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران تاکید کرد: نگرانیم که تفاوت دیدگاه‌ها اجازه ندهد آن چیزی که رئیس جمهور در مورد سلامت و سایر بخش‌ها اعلام کرده، اجرا شود. ۱۴ بند سیاست‌های کلی سلامت، کاملاً روشن است و اگر فردی ادعا کند این سیاست‌ها را تغییر می‌دهد برای ما بسیار تلخ است. رئیس جمهور اعلام کرده که قصد اجرای سیاست‌های کلی سلامت را دارد اما صحبت در مورد تغییر سیاست‌ها، نگران کننده است.
نظارت‌های مجمع تشخیص باید به هنگام باشد
وی با بیان اینکه در سیاست‌های کلی سلامت به صراحت تاکید شده که مبنای سیاست‌های دارویی باید طرح ژنریک باشد، گفت: دیگر جای بحث و گفتگو در این زمینه وجود ندارد چراکه به صراحت اعلام شده است. بر اساس قوانین، سیاست‌های کلی، مبنای قانونگذاری باید باشد و مجمع تشخیص مصلحت نظام باید مراقبت کند که قوانین و مقررات، مطابق با سیاست‌های کلی باشد و به یکی از دوستان که در مجمع فعالیت دارد گفتم که نظارت‌های مجمع باید بهنگام باشد نه اینکه پس از یکسال، تذکر داده و اصلاح شود.
تا قبل از سال ۹۳ نقشه راه برای نظام سلامت وجود نداشت
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، تفاوت دغدغه‌ها در مورد سلامت و سیاست‌های کلی سلامت را نگران کننده دانست و گفت: تا قبل از سال ۹۳ نقشه راه برای نظام سلامت وجود نداشت و هر کسی بر اساس فهم و درک مشکلات یا بار بیماری‌ها، برنامه‌هایی را اجرا می‌کردند و در تحقیقات و مقالات مختلف به این نتیجه رسیدیم که مهمترین چالش نظام سلامت تا قبل از سال ۹۳، عدم وجود نقشه راه بوده است.
وی از سیاست‌های کلی سلامت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری در سال ۹۳ به عنوان نقطه عطفی برای نظام سلامت یاد کرد و گفت: متأسفانه در طول ۱۰ سال گذشته حرکت وزارت بهداشت بر اساس و مبنای سیاست‌های کلی سلامت نبوده و هر کسی آمده، حرف متفاوتی زده است. به برخی آقایان گفتم افتخاری ندارد که برنامه‌های مختلف و بدون تطابق با سیاست‌های کلی را با عناوین متفاوت، اجرا کنیم.
به گفته لنکرانی وظیفه قانونی، شرعی، عرفی و انسانی، اجرای سیاست‌های کلی سلامت است. برداشت بنده این است که اهمیت سیاست‌های کلی سلامت برای مجریان، به خوبی روشن نبوده است و متوجه گره گشایی ۱۴ بند این سیاست‌ها نبوده اند و کماکان به دنبال اجرای سلیقه‌ای سیاست‌ها بوده ایم.
قدرت چارچوب دارد و مهار شده است
وزیر پیشین بهداشت تاکید کرد: یک زمان فردی می‌گوید ۱۴ بند سیاست‌های کلی سلامت خیلی خوب است اما امروز دغدغه کشور، موضوع دیگری است که این تفکر از نظر ما مشکل دارد. وقتی قدرت در اختیار ما قرار می‌گیرد، چارچوب دارد و مهار شده است و مجاز نیستیم هر کاری بر اساس سلیقه خودمان است، انجام دهیم. وقتی به قدرت می رسیم باید قانون را اجرا کنیم.
میثاق ما اسناد بالادستی است
وی تصریح کرد: میثاق ما اسناد بالادستی از جمله سیاست‌های کلی سلامت و برنامه هفتم پیشرفت است و رئیس جمهور نیز سخنان بسیار خوبی در مورد وحدت و عدم اختلاف داشته است. وحدت و رفع اختلافات نیاز به یک محور دارد که در کشور ما محور وحدت، اجرای قانون و اسناد بالادستی و همچنین الزام آور است.
لنکرانی با بیان اینکه این خیلی بد است که بعد از ۱۰ سال بگوییم هنوز ۱۰ درصد از سیاست‌های کلی سلامت اجرایی نشده است، گفت: امیدواریم در دولت چهاردهم این سیاست‌ها اجرایی و از کار سلیقه‌ای پرهیز شود. بعد از گذشت ۴۶ سال از انقلاب، نباید سلیقه‌ای کار کنیم و هر کسی فهم متفاوت خود از موضوعات را بیان و آن را اجرایی کند چون مشکل همین جا است.
وزیر پیشین بهداشت از اجرای قانون اساسی، قوانین و هماهنگی بین اجزای مختلف قوه مجریه را به عنوان بخشی از وظایف رئیس جمهور یاد کرد و گفت: بسیاری از رؤسای جمهور در موضوع سلامت، کارشناس نبوده اند مثلاً در دوره کرونا، فردی به دکتر روحانی مشاوره داده بود که نیاز به ایمنی گله‌ای و جمعی داریم و اعلام هم کردند که فلان استاد این موضوع را به من گفته است که این مشاوره در مقطعی بر سیاست‌های ما، تأثیرگذار بود و بخشی از ناکامی‌های ما در سال ۹۹ مربوط به همین سیاستی بود که برخی به رئیس جمهور گفته بودند و بعداً کارشناسان و وزارت بهداشت مستندات مختلفی را ارائه کردند و سیاست‌ها تغییر یافت.
وزارت بهداشت از این فرصت تاریخی به خوبی استفاده کند
وی ادامه داد: در حال حاضر کارشناس بودن رئیس جمهور در حوزه سلامت، یک فرصت بزرگ است و موضوعات و مشکلات حوزه سلامت را بهتر از خیلی افراد متوجه می‌شود و صاحب تجربه و سابقه قانونگذاری، نظارت و اجرای قانون را داشته است. امیدواریم وزارت بهداشت بتواند از این فرصت تاریخی به خوبی استفاده کند.
زنگ انشا تمام و زنگ حساب شروع می‌شود
لنکرانی هشدار داد: ممکن است تا یکی دو ماه آینده بتوانیم حرف بزنیم اما زنگ انشا تمام و زنگ حساب شروع می‌شود. توقع ما این است که وزارت بهداشت با چالاکی هر چه تمام تر، زنگ انشا را تمام کند و وارد اجرا شود. دکتر ظفرقندی در مورد پرستاران، موضوعی را به رئیس جمهور گفت که شاید در دولت‌های دیگر چند ماه طول می‌کشید اما با دستور صریح رئیس جمهور، مشکل حل شده و این ظرفیت در دولت چهاردهم وجود دارد که بخشی از مشکلات مزمن ما به سرعت حل شود اما شرط آن، وجود برنامه در چارچوب سیاست‌های کلی و اسناد بالادستی است.
وی خاطرنشان کرد: در حوزه سلامت گاهی اوقات تفاوت دیدگاه‌ها در چارچوب‌های سیاسی تعریف نمی‌شود بلکه در چارچوب‌های علمی سیاستگذاری سلامت تعریف می‌شود به گونه‌ای که افراد با سلایق مختلف سیاسی می‌تواند یک کار مشترک را رقم بزنند.
تفاوت زیاد بین خواسته‌ها و نیازها
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، با ذکر تفاوت بین خواسته‌ها و نیازها در سیاستگذاری عمومی کشور، گفت: خواسته‌ها و در خواست‌ها ممکن است با نیاز واقعی متفاوت و فاصله داشته باشند. در نظام‌های مردم سالار مانند کشور ما که بر اساس آرای مردم، چند قوه‌ای و نیازمند تعامل بین قواست، نمی‌توانیم به خواسته‌ها بی توجه باشیم اما اشکال اینجاست که همان خواسته‌هایی که به زبان می‌آید را می‌خواهیم پاسخ دهیم.
لنکرانی افزود: مثلاً عنوان می‌شود که مردم در یک منطقه، خدمات پزشکی را به خوبی دریافت نمی‌کنند پس باید در این منطقه دانشکده پزشکی راه اندازی شود اما توجه نمی‌شود که خواسته اصلی، دریافت خدمات پزشکی است و بعد فرد فکر کرده که راه آن، ایجاد دانشکده پزشکی است که اینجا اشکال به وجود می‌آید و متولی باید متعهد به فراهم کردن خدمات شود نه دانشکده چراکه پیش نیازهای زیادی برای راه اندازی دانشکده وجود دارد.
وی یادآور شد: در این ایام برخی از دانشکده‌ها، استاد علوم پایه ندارند اما دانشجوی پزشکی پذیرش کرده اند و مشخص نیست که دانشجو باید در کدام بیمارستان آموزشی، بیماران را ویزیت کند بعد چه انتظاری از تربیت نیروهای متخصص و متبحر داریم؟ اشکال ما این است که باید خواسته‌ها را به صورت صحیح و پس از شناسایی اشکالات واقعی، پاسخ دهیم.
اغلب راهکارهای پاسخ به خواسته‌ها، کارشناسی نیست
وزیر پیشین بهداشت با بیان اینکه اغلب راهکارهایی که برای پاسخ به خواسته‌ها مطرح می‌شود کارشناسی نیست، گفت: مثلاً وقتی از کمبود خدمات سخن می‌گوئیم خواستار ایجاد بیمارستان هستیم اما به ابعاد مختلف نگهداشت نیروی انسانی توجه نمی‌کنیم. گاهی راه اندازی یک پایگاه اورژانس شبانه روزی برای انتقال بیماران به مراکز درمانی مجهز، هزینه‌هایی به مراتب کمتر به همراه دارد.
لنکرانی تاکید کرد: بدنه وزارت بهداشت برای پاسخگویی منطقی و کارشناسی به نیازها باید با یکدیگر هماهنگ باشند و اینگونه نباشد که نظرات معاونت‌های مختلف مانند پارلمانی، درمان و آموزشی با یکدیگر متفاوت باشد در دوره‌هایی تلخی تفاوت نظرات آنها را دیده ایم که هر کدام از معاونت‌ها، ساز خودشان را زده اند.
باید برنامه اجرایی برای تمام ۱۴ بند سیاست‌های کلی سلامت داشته باشیم
وی عنوان کرد: شواهدی دارم که برخی طمع‌ها به وزارت بهداشت شده که امیدواریم به نتیجه نرسند که این طمع‌ها، حرکت بر خلاف سیاست‌های کلی سلامت است. پذیرفتن اجرای طرح‌هایی مانند پزشکی خانواده، طرح ژنریک و تمام ۱۴ بند سیاست‌های کلی به تنهایی کافی نیست بلکه اشکال اصلی ما این است که باید برنامه اجرایی داشته باشیم؛ برنامه اجرایی باید جاری شود که باید گلوگاه‌ها را بشناسیم، حمایت‌های لازم را فراهم کنیم و روند پیشرفت برنامه را ببینیم.
مثالی از عدم هم زبانی برای اجرای یک برنامه
وزیر بهداشت به بیان تجربه‌ای از دوران مسئولیت خود در وزارت بهداشت پرداخت و گفت: در دوره قبل از مسئولیت ما و در دوره تصدی دکتر پزشکیان، اجرای پزشکی خانواده روستایی شروع شده بود که ما آن را ادامه دادیم چون برنامه خیلی خوبی و بر مبنای قانون و از وظایف ما بود. در آن دوره برای اجرای این طرح باید ۷ هزار پزشک و همچنین منابع و اعتبارات مورد نیاز را تأمین می‌کردیم اما زمان اجرا در شهرها و روستاها، نیاز به همکاری وزارت رفاه داشتیم اما در آن دوره، این همکاری محقق نشد و حتی با وجود برگزاری جلساتی از سوی رئیس جمهور وقت، هم زبان نشدیم. در آن دوره می‌توانستیم برای خودمان یک حرف دیگر بزنیم اما وقتی همراهی را نداشتیم، مشخص بود که این حرف‌ها روی کاغذ می‌ماند و اجرا نمی‌شود.
همراه کردن و ایجاد جذابیت برای ارائه دهندگان و گیرندگان خدمات در برنامه‌ها مهم است
عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران با تاکید بر اهمیت اجرا و هماهنگی اجزای مختلف برنامه‌های اجرایی، یادآور شد: برای اجرای برنامه‌های اجرایی باید نقطه شروع، مراحل اجرا و نظارت و پایش ها کاملاً مشخص باشد و اینکه در صورت عدم موفقیت، باید چه اقدامی انجام شود نه اینکه یک شبه تصمیم به اجرای طرح‌هایی مانند پزشکی خانواده بگیریم اما به این توجه نمی‌کنیم که ارائه دهندگان و دریافت کنندگان خدمات در این طرح به عنوان ارکان مهم باید این طرح را قبول داشته و برای آنها، جذابیت مالی و غیرمالی داشته باشد.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه وقتی فردی با درد شکم روبرو می‌شود تصمیم می‌گیرد که به پزشک متخصص قلب، داخلی، گوارش مراجعه کند که این تصمیم صحیحی نیست. برای اجرای صحیح مسیر ارجاع نیاز به جلب حمایت دریافت کننده و ارائه کننده خدمت هستیم.
حداکثر زمان خدمت در هر دوره از دولت ۱۴۲۱ روز است که به سرعت می‌گذرد
وزیر پیشین بهداشت با هشدار نسبت به کم و گذرا بودن فرصت خدمت در هر دوره از دولت، گفت: کل زمان خدمتگزاری در وزارت بهداشت برای یک دوره، حداکثر یک هزار و ۴۲۱ روز است که با سرعت بالا می‌گذرد و به همین سادگی ۲۹ روز از زمان استقرار دولت چهاردهم، گذشته است. این تذکر را رهبر معظم انقلاب زمانی که در دولت بودیم به ما دادند که تصور نکنید این هزار و ۴۲۰ روز، زمان کمی است و مثالی را از امیرکبیر عنوان کردند و فرمودند امیرکبیر که اسم او در تاریخ، ماندگار شد حدود سه سال، صدراعظم ایران بود اما کارهای بزرگی را در همان مدت انجام داد و اخیراً نیز از شهید آیت الله رئیسی مثال زدند.
لنکرانی با بیان اینکه فرصت‌ها به سرعت می‌گذرند، تاکید کرد: وقتی مسئولیت وزارت بهداشت را بر عهده داشتم در جلسات شورای معاونین، روزشمار داشتیم که نباید از گذرا و به سرعت سپری شدن فرصت خدمت، غفلت شود. باید برنامه‌های اجرایی با زمان بندی مشخص و در حین اجرا نیز نظارت و پایش شود تا اشکالات آن بررسی و برطرف شود.
وی یادآور شد: خوشبختانه در حال حاضر در بین فارغ التحصیلان جوان دانشگاه‌های علوم پزشکی، افراد مستعد، خوش فکر و با ایده و نوآوری، زیاد داریم که باید به آنها فرصت دهیم. نمی گویم افراد کم تجربه در پست‌های کلیدی به کار گرفته شوند و امام علی (ع) نیز می‌فرمایند که یکی از دلایل سقوط دولت‌ها این است که کارهای بزرگ را به افراد کوچک می‌سپارند اما باید زمینه تجربه اندوزی و اعتماد به جوان‌ها را فراهم کنیم.
عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران متذکر شد: نباید حلقه مدیریتی بسته باشد که یکی از نگرانی‌های ما هم همین است که تعداد محدودی از افراد، در مسئولیت‌های مختلف وزارت بهداشت تکرار می‌شوند که خیلی وقت‌ها باعث عدم نوآوری می‌شود. تکرار خیلی از اتفاقات، زیاد جالب نیست و در این زمینه استفاده از افراد جدید و فرصت دادن به جوانان و متخصصان در رشته‌های مختلف مانند مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی و سیاستگذاری سلامت، می‌تواند راهگشا باشد و اینکه بخواهیم برنامه‌های پرورش مدیران را اجرا و از دوستان خودمان برای آن دوره‌ها استفاده کنیم، زیاد جالب نیست. امیدوارم خبر  وزارت بهداشت از دولت احمدی نژاد تا پزشکیان براتون مفید بوده باشه